Quy định về điều kiện về chủ thể đăng ký kinh doanh – Kế toán Đức Minh.

Thế nào là chủ thể đăng ký kinh doanh? Quy định về điều kiện về chủ thể đăng ký kinh doanh hiện nay như thế nào? Cùng Kế toán Đức Minh tìm hiểu chi tiết qua bài viết sau đây nhé!

1. Hiểu thế nào về chủ thể đăng ký kinh doanh?

Hoạt động kinh doanh là một trong những lĩnh vực phong phú nhất mà con người tham gia. Mục tiêu của họ là tạo ra các sản phẩm và dịch vụ phục vụ cho nhu cầu của xã hội, trong đó họ mong muốn thu về một giá trị lớn hơn so với những gì họ đã đầu tư. Nhờ vào việc thúc đẩy quá trình sản xuất, trao đổi và phân phối hàng hóa, con người đã nâng cao nhận thức về việc làm giàu và hành động chuyên nghiệp hơn trong lĩnh vực này, và họ được biết đến như là những "chủ thể kinh doanh".

Để đảm bảo tự do kinh doanh và khuyến khích sự đầu tư tối đa vào kinh doanh, pháp luật kinh doanh hiện nay của Việt Nam cung cấp một phạm vi rộng lớn cho các chủ thể kinh doanh khởi nghiệp. Ví dụ, Luật doanh nghiệp năm 2020 quy định rằng "Tổ chức và cá nhân có quyền thành lập và quản lý doanh nghiệp tại Việt Nam theo quy định của Luật này", và Luật Đầu tư 2020 xác định "Nhà đầu tư là tổ chức hoặc cá nhân thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh".

Rõ ràng, mục đích chính của các chủ thể kinh doanh khi bắt đầu là tìm kiếm lợi nhuận. Do đó, để bảo vệ quyền và lợi ích của họ, cũng như cộng đồng, người tiêu dùng và môi trường kinh doanh, công tác quản lý nhà nước phải đảm bảo mỗi chủ thể kinh doanh phải tuân thủ những điều kiện cần thiết trước khi tham gia hoạt động kinh doanh.

2. Quy định đối với chủ thể kinh doanh là tổ chức

Để thành lập một doanh nghiệp, tổ chức cần tuân thủ một số điều kiện quan trọng như sau: Trước hết, tổ chức phải được thành lập theo quy trình và thủ tục pháp lý được quy định đầy đủ. Thứ hai, tổ chức cần có tài sản riêng để thực hiện các hoạt động kinh doanh độc lập. Điều này là cơ sở không thể thiếu để tổ chức có thể thực hiện quyền và nghĩa vụ tài sản của mình đối với các bên liên quan, và là điểm nhấn cơ bản của pháp nhân.

Cuối cùng, tổ chức phải có thẩm quyền kinh doanh, tức là tổ hợp các quyền và nghĩa vụ trong kinh doanh được pháp luật ghi nhận phản ánh chức năng, nhiệm vụ và lĩnh vực hoạt động của tổ chức đó. Ngoài cá nhân, tổ chức kinh doanh còn bao gồm pháp nhân - tức là doanh nghiệp - phải tuân thủ các điều kiện để thành lập doanh nghiệp theo quy định của Luật Doanh nghiệp và các luật chuyên ngành như về tài sản, tên gọi, địa chỉ, ngành nghề kinh doanh, vv. Pháp nhân là một thực thể pháp lý, thường được sử dụng trong hoạt động kinh doanh để biểu lộ ý chí chung và trở thành chủ thể của các quyền được công nhận và bảo vệ bởi pháp luật.

Pháp nhân tồn tại với tư cách là một chủ thể kinh doanh có tài sản riêng biệt, độc lập với tài sản của các thành viên, và có quyền chiếm hữu, sử dụng và quyết định về tài sản của mình. Với tiêu chí này, pháp nhân được xác định là chủ thể của hoạt động kinh doanh. Hiện nay, việc quy định và tạo điều kiện cho các pháp nhân hoạt động kinh doanh được coi là vô cùng cần thiết, vừa giúp thúc đẩy phát triển kinh tế vừa đảm bảo vai trò xã hội của doanh nghiệp được đánh giá cao.

Định nghĩa về các thực thể pháp lý thương mại, như quy định tại Điều 75 của Bộ luật Dân sự 2015, là như sau: Các thực thể pháp lý thương mại là các tổ chức pháp lý có mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận và phân phối lợi nhuận đó cho các thành viên; Các thực thể pháp lý thương mại bao gồm các doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế khác.

Ngoài ra, để được công nhận là một thực thể kinh doanh, thực thể đó phải đáp ứng các điều kiện được quy định tại Điều 74 của Bộ luật Dân sự 2015:

- Phải được thành lập hợp pháp: Việc thành lập hợp pháp cũng có thể được hiểu như quy định tại Điều 1 của Khoản 94 của Bộ luật Dân sự năm 1995, nghĩa là: "được cơ quan nhà nước có thẩm quyền thành lập, cho phép thành lập, đăng ký hoặc công nhận." Một số thực thể pháp lý thương mại là các doanh nghiệp được đăng ký thành lập theo Luật Doanh nghiệp năm 2020, tức là khi các tổ chức này nhận được quyết định thành lập, giấy phép đầu tư hoặc giấy chứng nhận đăng ký hoạt động từ cơ quan nhà nước có thẩm quyền, thì được coi là đã được thành lập hợp pháp.

+ Có tổ chức quản lý chặt chẽ:

Một pháp nhân cần phải có một cơ cấu tổ chức quản lý chặt chẽ, trong đó các bộ phận bên trong phải hoạt động như một tổ thể thống nhất với cơ cấu, mô hình này phải tuân thủ quy định của pháp luật và phù hợp với từng loại pháp nhân. Sự thống nhất về tổ chức thường được xác định trong quyết định thành lập, trong điều lệ mẫu, trong các văn bản pháp luật, hoặc trong điều lệ của từng loại tổ chức hoặc từng tổ chức cụ thể. Ví dụ, theo Luật Doanh nghiệp 2020, một công ty cổ phần cần phải có Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị và Chủ tịch Hội đồng quản trị, Giám đốc (hoặc Tổng Giám đốc) và Ban kiểm soát trong trường hợp có trên 11 cổ đông cá nhân hoặc có cổ đông tổ chức sở hữu trên 50% vốn điều lệ của công ty; một công ty TNHH một thành viên do một cá nhân làm chủ sở hữu phải có Chủ tịch công ty và Giám đốc (hoặc Tổng Giám đốc).

Một pháp nhân cần phải là một tổ chức độc lập. Pháp nhân này có ý chí riêng và hoạt động theo ý chí của riêng mình, không chịu sự chi phối từ các chủ thể khác khi đưa ra và thực hiện các quyết định liên quan đến nhiệm vụ của tổ chức. Sự tồn tại của pháp nhân không phụ thuộc vào việc thay đổi thành viên hoặc bộ phận chức năng của nó. Ví dụ, trong một công ty cổ phần, việc thay đổi cổ đông hoặc sắp xếp lại các bộ phận chức năng như sản xuất, không ảnh hưởng đến sự tồn tại của công ty đó.

+ Tài sản độc lập và trách nhiệm tài sản:

Điều kiện này bao gồm hai ý chính: Thứ nhất, pháp nhân doanh nghiệp phải sở hữu "tài sản độc lập" so với các tổ chức và cá nhân khác; thứ hai, pháp nhân phải "tự chịu trách nhiệm bằng tài sản đó", có nghĩa là phải tự chịu trách nhiệm cho hành vi của mình bằng tài sản mà nó sở hữu. Hai điều này mặc dù có mối liên kết chặt chẽ nhưng cũng có tính độc lập nhất định từ pháp lý, tạo ra điều kiện về tài sản của pháp nhân.

Để tham gia vào các quan hệ pháp lý với tư cách là một thực thể pháp lý độc lập, tổ chức phải sở hữu một lượng tài sản nhất định. Tài sản của pháp nhân phải độc lập với tài sản của các thành viên của nó và cơ quan chủ quản, đồng thời cũng phải độc lập với tài sản của các tổ chức và cá nhân khác. Tài sản của pháp nhân có thể được hình thành thông qua việc đóng góp của các thành viên, phát triển trong quá trình hoạt động, hoặc được tặng, cho, hoặc được quản lý bởi nhà nước.

Ví dụ, khi thành lập các công ty theo quy định của Luật Doanh nghiệp 2020, các tổ chức và cá nhân tham gia phải thực hiện các thủ tục để chuyển quyền sở hữu động sản hoặc bất động sản làm tài sản góp vốn cho công ty. Tài sản của công ty bao gồm phần vốn góp của các thành viên, lợi nhuận thu được từ hoạt động kinh doanh và các tài sản hợp pháp khác.

Dựa trên việc sở hữu tài sản riêng, pháp nhân phải chịu trách nhiệm bằng tài sản của mình. Các thành viên, cơ quan chủ quản hoặc bất kỳ tổ chức, cá nhân nào khác không thể sử dụng tài sản của mình để chịu trách nhiệm thay cho pháp nhân. Ngược lại, pháp nhân cũng không thể chịu trách nhiệm thay cho các tổ chức, cá nhân khác hoặc các thành viên của nó. Ví dụ, trong trường hợp của một công ty TNHH một thành viên do một cá nhân sở hữu, cá nhân này phải phân biệt và tách biệt tài sản của công ty và của bản thân mình, cũng như tách biệt các chi tiêu cá nhân và gia đình với các chi tiêu trong vai trò là Chủ tịch công ty và Giám đốc hoặc Tổng Giám đốc. Đồng thời, công ty phải tự chịu trách nhiệm về các hoạt động của mình bằng tài sản của công ty, trong khi chủ sở hữu chỉ chịu trách nhiệm về các nghĩa vụ tài sản của công ty trong phạm vi số vốn đã cam kết góp vào công ty.

Một trong những yếu tố quan trọng để phân biệt tổ chức có tư cách pháp nhân hay không là căn cứ vào tính độc lập của khối tài sản của tổ chức đó. Tổ chức có tư cách pháp nhân phải là tổ chức mà tài sản của nó phải độc lập với tài sản của các cá nhân, tổ chức khác và khi tham gia các giao dịch dân sự, tổ chức đó phải tự chịu trách nhiệm về tài sản trong phạm vi khối tài sản của mình.

Chính vì vậy, từ Luật Doanh nghiệp 2014 và đến nay với Luật Doanh nghiệp năm 2020, quy định rằng "các tổ chức không có tư cách pháp nhân" không được phép thành lập và quản lý doanh nghiệp. Quy định này là hợp lý vì các tổ chức không có tư cách pháp nhân đã thiếu đi một yếu tố quan trọng, đó là: sở hữu tài sản độc lập và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản đó. Do đó, các tổ chức không có tư cách pháp nhân không đủ điều kiện để thành lập và quản lý doanh nghiệp. Pháp luật quy định rằng các thực thể này không được phép thành lập và quản lý doanh nghiệp nhằm giảm thiểu rủi ro kinh doanh đối với các đối tác, khách hàng và cả bản thân chúng, đồng thời tránh gây ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế.

+ Tham gia các quan hệ pháp luật một cách độc lập:

Điều kiện cần thiết để một pháp nhân tham gia vào các quan hệ pháp luật một cách độc lập là có tài sản riêng. Điều này tạo điều kiện cho pháp nhân có đủ khả năng để hưởng và thực hiện các quyền và nghĩa vụ khi tham gia các hoạt động kinh doanh. Do đó, mọi thành viên trong pháp nhân phải đồng thuận về việc sử dụng khối tài sản này, tạo ra một "ý chí" của pháp nhân, cho phép pháp nhân "nhân danh" mình tham gia vào các hoạt động kinh doanh.

Do đó, một pháp nhân, tức là một doanh nghiệp, luôn tồn tại với tính thống nhất, độc lập và hợp pháp, có tài sản riêng và chịu trách nhiệm bằng tài sản của mình, tham gia vào các quan hệ pháp luật một cách độc lập.

Luật Doanh nghiệp năm 2020 đã bổ sung quy định về việc các tổ chức là pháp nhân không được phép thành lập, quản lý doanh nghiệp, đó là: "Tổ chức là pháp nhân thương mại bị cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định theo quy định của Bộ luật Hình sự." Các lĩnh vực bị cấm kinh doanh theo quy định này là những lĩnh vực mà pháp nhân thương mại phạm tội. Điều này đại diện cho lần đầu tiên pháp luật hình sự của Việt Nam quy định rằng pháp nhân thương mại phải chịu trách nhiệm hình sự đối với một số tội phạm được quy định trong pháp luật. Việc cấm kinh doanh là một trong những hình phạt chính đối với các pháp nhân thương mại phạm tội, nhằm hạn chế rủi ro kinh doanh cho các đối tác, khách hàng và đối với nền kinh tế.

3. Quy định đối với chủ thể kinh doanh là cá nhân

Quyền tự do kinh doanh là một trong những quyền cơ bản được công dân Việt Nam được công nhận trong các văn bản pháp luật cao nhất như Hiến pháp hoặc các luật chuyên ngành. Do đó, quyền thành lập doanh nghiệp của cá nhân là một phần của quyền tự do kinh doanh được nhà nước bảo vệ. Để đảm bảo rằng một chủ thể kinh doanh là cá nhân có thể thực hiện hành vi kinh doanh một cách hợp pháp, cần phải thỏa mãn một số điều kiện quan trọng.

Trước hết, chủ thể phải có năng lực pháp lý, như được quy định tại Điều 16 và Điều 19 của Bộ luật Dân sự 2015, bao gồm độ tuổi, quốc tịch, và lý lịch tư pháp. Việc xác định cá nhân là chủ thể kinh doanh phải đáp ứng đầy đủ các yếu tố về năng lực pháp lý là rất quan trọng. Bởi khi tham gia vào các quan hệ pháp luật, cá nhân phải biết quyền lợi và nghĩa vụ của mình, cũng như chịu trách nhiệm cho hành vi của mình.

Đối với cá nhân là chủ thể kinh doanh, điều kiện đầu tiên là tuổi tác. Pháp luật quy định rằng cá nhân có thể thành lập doanh nghiệp khi đủ 18 tuổi, và cần phải có đầy đủ năng lực pháp lý và năng lực hành vi, tức là có khả năng nhận thức hành vi của mình và chịu trách nhiệm về hành vi đó theo quy định của pháp luật. Thị trường là nơi mà mọi hoạt động kinh doanh diễn ra, vì vậy nếu một chủ thể kinh doanh không đạt đến độ tuổi hoặc không có năng lực pháp lý, thì không thể thực hiện hoạt động kinh doanh. Do đó, Luật Doanh nghiệp năm 2020 đã cụ thể hóa rằng người chưa trưởng thành; người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự; người bị mất năng lực hành vi dân sự; người có khó khăn trong việc nhận thức, kiểm soát hành vi không thể trở thành chủ thể kinh doanh. Một điểm mới của Luật Doanh nghiệp năm 2020 so với năm 2014 là việc bổ sung chủ thể là "người có khó khăn trong việc nhận thức kiểm soát hành vi" cũng không được phép thành lập và quản lý doanh nghiệp. Quy định này là hợp lý vì mặc dù những chủ thể này chưa đến mức mất năng lực hành vi dân sự, nhưng việc họ làm chủ doanh nghiệp có thể tạo ra rủi ro trong kinh doanh, ảnh hưởng đến nền kinh tế và các bên liên quan.

Thứ hai, một yếu tố quan trọng khác là khả năng tài chính, bao gồm điều kiện về vốn và tránh khỏi tình trạng phá sản. Đối với các ngành nghề có điều kiện đặc biệt, chủ thể kinh doanh phải thỏa mãn những yêu cầu cụ thể của ngành đó.

Năng lực hành vi dân sự là điều kiện cần thiết để cá nhân trở thành chủ thể kinh doanh, nhưng chỉ khi nhận được Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, họ mới có đủ tư cách pháp lý để làm nhà kinh doanh. Việc này cho phép họ tham gia vào các quan hệ kinh doanh và trở thành chủ thể kinh doanh.

Bên cạnh đó, pháp luật đăng ký kinh doanh yêu cầu chủ thể kinh doanh phải có quốc tịch cho doanh nghiệp. Quốc tịch của doanh nghiệp sẽ phản ánh quốc tịch của quốc gia hoặc vùng lãnh thổ nơi doanh nghiệp được thành lập và đăng ký kinh doanh.

Ngoài ra, một số chủ thể khác, mặc dù có đủ năng lực hành vi, nhưng do đặc thù của ngành nghề hoặc vị trí mà họ đảm nhiệm, có thể gây ra hành vi tiêu cực hoặc cạnh tranh không lành mạnh, đe dọa lợi ích của các chủ thể khác, sẽ bị pháp luật cấm kinh doanh:

- Các cơ quan nhà nước, đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân sử dụng tài sản nhà nước để thành lập các doanh nghiệp kinh doanh nhằm thu lợi riêng cho chính cơ quan hoặc đơn vị của họ.

Các cơ quan này thực hiện các chức năng chuyên môn của Nhà nước và có trách nhiệm đặc biệt trong việc bảo vệ chủ quyền, an ninh, quốc phòng và duy trì trật tự an toàn xã hội. Do đó, họ không được phép thành lập và quản lý doanh nghiệp, vì việc tham gia kinh doanh sẽ dẫn đến hiện tượng quyền lực chính trị can thiệp vào kinh tế, gây ra sự không bình đẳng trong kinh doanh.

- Cán bộ, công chức, viên chức theo quy định của Luật Cán bộ, công chức và Luật Viên chức.

Chi tiết này đã được quy định rõ trong Luật Cán bộ, công chức năm 2008 (sửa đổi, bổ sung một số điều năm 2019); Luật Viên chức 2010 (sửa đổi, bổ sung một số điều năm 2019); và đặc biệt là Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018.

Theo quy định tại Điều 20 của Luật Phòng chống Tham nhũng năm 2018, những người có chức vụ, quyền hạn trong cơ quan, tổ chức, đơn vị không được phép:

- Thành lập, tham gia quản lý, hoặc điều hành các doanh nghiệp tư nhân, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần, hợp danh, hoặc hợp tác xã.

- Thành lập, giữ chức danh hoặc vị trí quản lý, hoặc điều hành các doanh nghiệp thuộc các lĩnh vực mà họ từng có trách nhiệm quản lý trong một khoảng thời gian nhất định.

Luật cũng cấm người thân của những người đứng đầu, hoặc cấp phó của họ khỏi việc:

- Giữ chức vụ quản lý liên quan đến nhân sự, kế toán, quản lý tài chính trong các cơ quan, tổ chức, hoặc đơn vị mà họ liên quan đến.

- Thực hiện các giao dịch kinh doanh, mua bán hàng hóa hoặc dịch vụ, hoặc ký kết hợp đồng với các cơ quan, tổ chức hoặc đơn vị của những người này.

- Tham gia vào kinh doanh trong các lĩnh vực và ngành nghề mà những người này trực tiếp quản lý.

Nếu một công chức là người đứng đầu hoặc cấp phó của người đứng đầu trong một cơ quan hay đơn vị, người thân của họ, bao gồm vợ, chồng, bố, mẹ, con, cũng không được phép làm giám đốc của các doanh nghiệp kinh doanh trong các lĩnh vực và ngành nghề mà người này trực tiếp quản lý.

Ngoài ra, theo Khoản 3 của Điều 14 trong Luật Viên chức, các viên chức có quyền:

Góp vốn nhưng không được tham gia quản lý hoặc điều hành các công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần, công ty hợp danh, hoặc hợp tác xã, cũng như các bệnh viện tư, trường học tư, và tổ chức nghiên cứu khoa học tư, trừ khi có quy định khác từ pháp luật chuyên ngành.

Những quy định này được xem là hợp lý vì các công chức, viên chức làm việc trong cơ quan Nhà nước và thường giữ vai trò quản lý quan trọng trong các lĩnh vực và ngành nghề. Việc cấm họ tham gia vào kinh doanh nhằm ngăn chặn các hành vi không lành mạnh, tránh tham ô và tham nhũng, và đảm bảo sự công bằng cho các doanh nghiệp cũng như lợi ích chung của xã hội.

Bên cạnh đó, Luật cũng cấm các thành viên của Quân đội và Công an tham gia vào quản lý các doanh nghiệp, trừ khi được cử để đại diện cho quốc gia trong việc quản lý vốn góp của Nhà nước hoặc quản lý các doanh nghiệp nhà nước.

Bạn đọc có thể tham khảo thêm các bài viết có liên quan:

>>> Địa điểm kinh doanh có bắt buộc đăng ký mã số thuế không? Kế toán Đức Minh.

Kế toán Đức Minh chúc bạn đọc thành công!

-Ms Le-

• Chia sẻ
• Tweet